پیاز (نام علمی: Allium cepa) گیاهی از سرده سیر در زیرتیره پیازیان از تیره نرگسیان است.
پیاز از قدیمیترین سبزیها و صیفیجات خوراکی در دنیا و ایران است که خاستگاه آن را در ایران و افغانستان ذکر کردهاند. این محصول سه هزار سال قبل از میلاد مسیح در مصر کشت میشدهاست و بر اساس برخی اسناد کارگرانی که در ساختن اهرام مصر فعالیت میکردهاند از پیاز به عنوان غذای اصلی استفاده میکردند. پیاز به خانواده آلیاسه (Alliaceae) متعلق است و گیاهی است دو ساله با رشد بوتهای ضعیف، برگهای استوانهای شکل توخالی که در سال اول با توجه به طول روز مورد نیاز خود تشکیل سوخ یا پیاز (Bulb) داده و در سال دوم با کشت سوخها و پس از ظهور ساقه (های) گل دهنده و چترها تولید بذر مینماید. مهمترین فاکتورهای محیطی مؤثر در تشکیل سوخ درجه حرارت و طول روز است . .
خواص پیاز برای سلامتی درست مانند ساختار ظاهری این سبزی، چند لایه و پیچیده است. تقریبا در تمامی انواع پیازهایی که در بازار به فروش میرسند، فارغ از نوع و رنگشان، فوایدی بینظیر نهفته است. بعضی از این فواید برایتان جالب خواهند بود، برخی دیگر فورا شگفتزدهتان خواهند کرد، و قطعا بیشتر آنها شما را به مصرف بیشتر پیاز ترغیب خواهند نمود.
فوتوکمیکالها یا مواد شیمیایی گیاهی، مواد طبیعی هستند که در میوهها و سبزیجات تازه یافته میشوند و آنها را به خوراکیهایی مفید و عالی برای سلامتی تبدیل کردهاند. برخی از آنها دارای تاثیرات آنتیاکسیدانی هستند؛ درست مانند مواد شیمیایی گیاهی موجود در پیاز. شاید از شنیدن این حقیقت شگفتزده شوید، ولی پیاز در واقع از لحاظ میزان آنتیاکسیدانموجود در آن، غنیترین خوراکی است که میتوانید بیابید.
آری، کاملا درست است؛ نه لیمو، نه بلوبری، نه جعفری و نه هیچ اَبَر خوراکی دیگر که در تبلیغات بازرگانی به عنوان منبع کامل آنتیاکسیدان از آنها یاد میشود؛ همچنین، نکتهی جالب این است که یکی از دلایلی که باعث میشود پیاز سرشار از آنتیاکسیدان باشد، وجود ترکیبات گوگردی در آن است؛ همان ترکیباتی که باعث بوی بد پیاز میشوند.
بدیهی است خاصیت آنتیاکسیدانی که در بالا به آن اشاره شد، میتواند در مبارزه علیه سرطان و انواع تومورها کمک کند، ولی مادهای خاص در پیاز وجود دارد که باعث خاصیت ضد سرطانزایی مضاعف در آن میشود. این ترکیب کوئرستین نام دارد؛ این ماده نوعی فلاونوئید است که در پیاز وجود دارد، و مطالعات فراوان اثرات مختلف آن را بر سلامتی اثبات کردهاند (اثراتی از قبیل جلوگیری از بیماریهای قلبی و عروقی، پارکینسون، و غیره). برجستهترین اثر کوئرستین برای سلامتی، تواناییاش در مبارزه علیه سرطان است، و اگر برای مصرف بیشتر پیاز به دنبال انگیزه هستید، این مسئله میتواند دلیلی قاطع برای مصرف بیشتر پیاز در رژیم غذاییتان باشد. خواص ضدسرطانی کوئرستین را میتوان جزء مطلوبترین و مهمترین خواص پیاز برای سلامتی دانست.
غالبا وقتی از این تاثیر شگفتآور پیاز بهرهمند میشوید که آن را به صورت خام مصرف کنید، بنابراین این نکته را همیشه قبل از قرار دادن پیاز در رژیم غذاییتان به یاد بیاورید. راه آسان برای کمک به افزایش سطح کلسترول خوب (و بنابراین، کاهش سطح کلسترول بد) گذاشتن چند تکه از آن روی غذای است. برای بهرهمندی بیشتر از خواص پیاز میتوانید چند قطره آب لیمو نیز روی آن بچکانید.
کمتر خوراکی مثل پیاز پیدا میشود که بتواند باعث از بین رفتن رادیکالهای آزاد شود؛ این خاصیت پیاز در کنار قدرت التیامبخشی این سبزی پر خاصیت (در بخشهای بعدی در مورد قدرت التیامبخشی آب پیاز بیشتر خواهیم گفت) باعث میشود از ابتلا به زخم معده در امان بمانید. همچنین پیاز میتواند از پیشرفت ورم معده در طولانی مدت جلوگیری کند، و باعث حفظ سلامتی پوشش داخلی معده و حفظ تعادل اسیدی آن شود.
کروم یکی دیگر از مواد ارزشمند موجود در پیاز و خواص پیاز است که باعث تنظیم بهتر و پایدارتر قند خون میشود. این مسئله در حفظ حساسیت طبیعی بدن در برابر انسولین و جلوگیری از دیابت، تنظیم اشتها و همچنین جلوگیری از چاقی تاثیر مثبت دارد.
فلاونوئیدها و ترکیباتی که عامل بو و مزهی تند و تیز پیاز (خام) هستند، باعث کاهش التهاب، چه داخل بدن و چه خارج از آن، میشوند. همانطور که احتمالا میدانید، التهاب یکی از عوامل ایجاد انواع بیماریها در بدنتان است؛ از این رو، لازم است خوراکیهایی را که باعث کاهش التهاب میشوند (خوراکیهایی از قبیل چای سبز، یا بادام خام)، بیش از پیش در رژیم غذاییتان بگنجانید. به این ترتیب، یکی دیگر از خواص پیاز برای سلامتی، تاثیر قوی آن در کاهش التهاب است.
پیاز سرشار از ویتامین C است، ولی نکتهی مهمتر این است که فرآیند فعال شدن ویتامین C و عملکرد آن را در بدن تسهیل و بهبود میدهد. این خاصیت نه تنها باعث بهبود عملکرد ویتامین C موجود در خود پیاز میشود، بلکه عملکرد ویتامین C دریافتی از خوراکیهای دیگر را نیز در بدن بهبود میبخشد. این مسئله باعث بهبود وضعیت دستگاه ایمنی، پوست، قابلیت ارتجاعی بافتها، سطح انرژی بدن و شادابیتان میشود. پژوهشهایی که در زمینهی خواص پیاز برای سلامتی بهعمل آمدهاند، این مسئله را ثابت کردهاند که ویتامین C دریافتی از پیاز نسبت به ویتامین C موجود در دیگر منابع غذایی ( مانند مرکبات) که از لحاظ نظری غنیتر هستند، مهمتر و کارآمدتر است.
تاثیرات مفید پیاز برای سلامت استخوانها تنها به میزان بالای کلسیم موجود در آن محدود نمیشود، بلکه همچنین فلاونوئیدهای موجود در آن باعث میشوند کلسیم بتواند به سوی نقاطی خاص از بدن راه پیدا کند که بیش از سایر نقاط به آن نیاز دارند. بنابراین به عنوان یکی دیگر از خواص پیاز برای سلامتی میتوان به خاصیت جلوگیری از پوکی استخوان اشاره کرد.